Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển mạnh mẽ và môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh, việc tuân thủ các quy định kế toán theo luật hiện hành trở thành một yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định và bền vững của doanh nghiệp. Bài viết này của kế toán Vina sẽ trình bày những nguyên tắc và yêu cầu cơ bản để doanh nghiệp có thể thực hiện đúng luật kế toán hiện hành, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và giảm thiểu rủi ro pháp lý.
Căn cứ vào Điều 3 của Luật Kế toán 2015, các thuật ngữ được định nghĩa như sau:
- Báo cáo tài chính: Đây là hệ thống thông tin kinh tế và tài chính của đơn vị kế toán, được trình bày theo mẫu biểu quy định trong chuẩn mực và chế độ kế toán.
- Chế độ kế toán: Là tập hợp các quy định và hướng dẫn về kế toán trong một lĩnh vực hoặc công việc cụ thể, do cơ quan quản lý nhà nước hoặc tổ chức được ủy quyền ban hành.
- Chứng từ kế toán: Là những tài liệu và vật mang tin phản ánh những nghiệp vụ kinh tế, tài chính đã phát sinh và hoàn thành, làm cơ sở để ghi sổ kế toán.
- Đơn vị kế toán: Là các cơ quan, tổ chức hoặc đơn vị được quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 của Điều 2 Luật này, có trách nhiệm lập báo cáo tài chính.
- Giá gốc: Là giá trị ban đầu ghi nhận của tài sản hoặc nợ phải trả, bao gồm các chi phí liên quan đến mua sắm, vận chuyển, lắp đặt và các chi phí trực tiếp khác cho đến khi tài sản sẵn sàng sử dụng.
- Giá trị hợp lý: Là giá trị phù hợp với giá thị trường, có thể thu được khi bán tài sản hoặc chuyển nhượng nợ phải trả tại thời điểm xác định giá trị.
- Hình thức kế toán: Bao gồm các mẫu sổ kế toán, trình tự, phương pháp ghi sổ và mối quan hệ giữa các sổ kế toán.
- Kế toán: Là quá trình thu thập, xử lý, kiểm tra, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế, tài chính dưới các hình thức giá trị, hiện vật và thời gian lao động.
Theo đó, kế toán được coi là một hoạt động quan trọng, giúp thu thập và xử lý thông tin tài chính một cách chính xác và hiệu quả, từ đó hỗ trợ quyết định quản lý và phát triển bền vững cho doanh nghiệp.
Căn cứ vào Điều 51 của Luật Kế toán 2015, quy định về tiêu chuẩn, quyền và trách nhiệm của người làm kế toán được nêu rõ như sau:
Tiêu chuẩn của người làm kế toán
- Phẩm chất đạo đức: Người làm kế toán cần có phẩm chất đạo đức nghề nghiệp vững vàng, trung thực, liêm khiết và có ý thức chấp hành pháp luật.
- Trình độ chuyên môn: Cần sở hữu trình độ chuyên môn và nghiệp vụ vững vàng về kế toán để thực hiện công việc một cách chính xác và hiệu quả.
Quyền hạn
- Người làm kế toán có quyền độc lập trong việc thực hiện chuyên môn và nghiệp vụ kế toán, giúp họ có thể đưa ra quyết định đúng đắn trong công việc.
Trách nhiệm
- Người làm kế toán phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về kế toán, thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ được phân công và chịu trách nhiệm về chất lượng công việc chuyên môn của mình.
- Trong trường hợp thay đổi người làm kế toán, người kế toán cũ có trách nhiệm bàn giao công việc và tài liệu kế toán cho người kế toán mới. Đồng thời, họ vẫn phải chịu trách nhiệm về các hoạt động kế toán trong suốt thời gian đảm nhiệm vị trí này.
Căn cứ vào Điều 52 của Luật Kế toán 2015, quy định rõ những đối tượng không được đảm nhiệm vị trí kế toán như sau:
- Người chưa đủ tuổi thành niên: Bao gồm cả những cá nhân bị Tòa án tuyên bố hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự, và những người đang phải chấp hành biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc hoặc cơ sở cai nghiện bắt buộc.
- Người bị cấm hành nghề kế toán: Những cá nhân đang bị cấm hành nghề theo bản án hoặc quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, những người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, hoặc những người đã bị kết án về các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế hoặc liên quan đến chức vụ trong lĩnh vực tài chính, kế toán mà chưa được xóa án tích.
- Người thân của các vị trí lãnh đạo: Cha mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, vợ chồng, con đẻ, con nuôi, anh chị em ruột của người đại diện theo pháp luật, người đứng đầu, giám đốc, tổng giám đốc và cấp phó của các vị trí này trong cùng một đơn vị kế toán không được làm kế toán. Tuy nhiên, điều này không áp dụng cho doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn do một cá nhân làm chủ sở hữu và các trường hợp khác theo quy định của Chính phủ.
- Người quản lý và điều hành: Những cá nhân đang giữ vị trí quản lý, điều hành, thủ kho, thủ quỹ, hoặc những người mua bán tài sản trong cùng một đơn vị kế toán cũng không đủ điều kiện làm kế toán, trừ các doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn do một cá nhân làm chủ sở hữu và các trường hợp khác do Chính phủ quy định.
Như vậy, việc xác định những đối tượng không đủ điều kiện làm kế toán là cần thiết nhằm bảo đảm tính minh bạch và chuyên nghiệp trong hoạt động kế toán, đồng thời bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của doanh nghiệp.
Luật Kế toán quy định rõ ràng những hành vi bị cấm nhằm bảo đảm tính minh bạch, chính xác và công bằng trong hoạt động kế toán. Cụ thể như sau:
- Giả mạo và khai man: Hành vi giả mạo, khai man hoặc ép buộc người khác thực hiện các hành vi này đối với chứng từ và tài liệu kế toán là hoàn toàn bị cấm.
- Cung cấp thông tin sai lệch: Cố ý hoặc thỏa thuận để ép buộc người khác cung cấp hoặc xác nhận thông tin kế toán không chính xác là hành động vi phạm nghiêm trọng.
- Bỏ sót thông tin: Để ngoài sổ kế toán tài sản và nợ phải trả của đơn vị kế toán hoặc những khoản liên quan là hành vi không được phép.
- Hủy hoại tài liệu: Hủy bỏ hoặc cố ý làm hư hỏng tài liệu kế toán trước khi hết thời gian lưu trữ theo quy định của pháp luật là hành vi bị nghiêm cấm.
- Ban hành chuẩn mực không đúng thẩm quyền: Việc công bố hoặc ban hành các chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán không đúng thẩm quyền là vi phạm pháp luật.
- Ép buộc người làm kế toán: Mua chuộc, đe dọa hoặc trù dập người làm kế toán để thực hiện công việc không phù hợp với quy định là hành vi không thể chấp nhận.
- Kiêm nhiệm trái phép: Người có trách nhiệm quản lý đơn vị kế toán không được kiêm nhiệm các vị trí như kế toán, thủ kho, thủ quỹ, ngoại trừ trong doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty trách nhiệm hữu hạn do một cá nhân làm chủ sở hữu.
- Bố trí người không đủ tiêu chuẩn: Bố trí hoặc thuê người làm kế toán không đáp ứng tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật là hành động không hợp lệ.
- Sử dụng chứng chỉ trái phép: Thuê, mượn hoặc cho thuê chứng chỉ kế toán viên và Giấy chứng nhận đăng ký hành nghề dịch vụ kế toán dưới mọi hình thức là hành vi vi phạm.
- Lập hệ thống sổ kế toán không nhất quán: Việc lập hai hệ thống sổ kế toán tài chính trở lên hoặc cung cấp báo cáo tài chính không đồng nhất trong cùng một kỳ kế toán là hành vi bị cấm.
- Kinh doanh dịch vụ kế toán trái phép: Kinh doanh dịch vụ kế toán mà không có Giấy chứng nhận đủ điều kiện hoặc hành nghề dịch vụ kế toán khi không đảm bảo các điều kiện theo quy định là vi phạm.
- Sử dụng tên gọi không hợp lệ: Sử dụng cụm từ “dịch vụ kế toán” trong tên doanh nghiệp mà không đủ điều kiện hoặc đã chấm dứt kinh doanh dịch vụ kế toán là hành vi không được phép.
- Thuê cá nhân, tổ chức không đủ điều kiện: Thuê những cá nhân hoặc tổ chức không đủ điều kiện hành nghề để cung cấp dịch vụ kế toán là hành động không hợp pháp.
- Thông đồng cung cấp thông tin sai lệch: Kế toán viên và doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ kế toán không được thông đồng với khách hàng để cung cấp thông tin sai sự thật.
- Các hành vi khác theo pháp luật: Ngoài ra, các hành vi bị nghiêm cấm khác theo quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong hoạt động kế toán cũng sẽ bị xử lý nghiêm minh.
Dù trong bất kỳ ngành nghề hay lĩnh vực nào, việc hiểu biết và tuân thủ các nguyên tắc, quy định pháp luật là điều kiện tiên quyết để đảm bảo sự thành công và bền vững. Bài viết trên của kế toán Vina đã trình bày rõ ràng nguyên tắc kế toán thiết yếu. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ trở thành nguồn động lực và hỗ trợ đắc lực cho bạn trong công việc.
